خلف وعده افغانستان در رهاسازی آب هیرمند به سمت ایران

به گزارش ایسنا آرزو اشرفی‌زاده در نشست خبری که امروز(۳۱ مردادماه) به مناسبت هفته دولت با حضور معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان محیط زیست در اداره کل محیط زیست استان تهران برگزار شد، درباره چالش‌های تالاب‌های کشور گفت: تالاب‌ها با توجه به اینکه در انتهای حوزه‌های آبخیز هستند متاثر از اقداماتی که در حوزه آبخیز اتفاق می‌افتد، قرار می‌گیرند. امروزه وضعیت بسیاری از تالاب‌ها خوب نیست و ناخوش احوال هستند، این به عنوان یک شاخص عملکردی در نحوه مدیریت حوضه آبریز ی‌تواند باشد؛ نه فقط در مدیریت آب بلکه در مواردی مانند اتفاقات نامناسب رخ داده در آبخیزداری بالادست و جنگل تراشی‌ها که منجر به رسوب در تالاب‌ها در پایین‌دست می‌شود. اگر مدیریت صحیح منابع آب اتفاق نمی‌افتد، از بعد کمی و کیفی تاثیر مستقیم خود را در کیفیت و کمیت آب تالاب‌ها دارد. این یک اصل است نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا و به عنوان یک شاخص عملکردی کل سیستم است.

وی افزود:نبود توجه کافی و کامل به سیاست‌های کلان در راهبردها و اقدامات صورت گرفته در تمام سطوح از سطوح سیاستگذاری های کلان گرفته تا جوامع محلی و اقداماتی که انجام می‌دهند، نمود خود را در تالاب نشان می‌دهد. اینکه انتظار داشته باشیم فقط سازمان حفاظت محیط زیست به‌تنهایی و به‌صورت بخشی وضعیت تالاب‌ها را به صورت کامل بهبود ببخشد، با توجه به این اصل اساسی که تالاب به آب وابسته است، امکان پذیر نیست. در واقع وضعیت تالاب‌ها عملکرد کل سیستم در مدیریت منابع آبی را نشان می‌دهد. در نتیجه نیازمند اتخاذ تصمیمات فوری و تغییر برخی رویکردها هستیم. در برنامه هفتم براساس آسیب‌شناسی‌های انجام شده، پیشنهادهایی ارائه شده است. آسیب‌شناسی‌هایی که در برنامه توسعه قبلی داشتیم، بخشی‌نگری‌هایی بوده که در مدیریت منابع آب  صورت گرفته است.

مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست اضافه کرد: در جلساتی که در سطوح مختلف در مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت برای سیاست‌های کلان برنامه هفتم در حال برگزاری است، این مورد را مطرح کردیم که باید حتما به مقوله آب به صورت فرابخش نگاه شود.

اشرفی زاده خاطرنشان کرد: آب مورد نیاز تالاب‌ها تبدیل به مبحثی عمومی در سال‌های اخیر شده است. عملیاتی کردن این موضوع و اینکه نمود و ظهور پیدا کند و تامین حق آبه نیازمند سیاست‌های کلان است و از بخشی‌نگری‌ها باید خودداری شود.

وی ادامه داد: بزرگترین مصرف آبی کشور در بخش کشاورزی است و علیرغم اینکه بر اساس قانون وظیفه تامین حق‌آبه تالاب‌ها بر عهده وزارت نیرو است اما به علت بخشی‌نگری، سهم عمده آب به کشاورزی اختصاص می‌یابد. به همین دلیل باید حتما هماهنگی بیشتری در این زمینه صورت بگیرد. امیدواریم این امر در پیشنهادات ارائه شده و سیاست‌های کلان و رویکردی‌هایی مانند تغییرات الگوی کشت، مدیریت بهینه مصرف آب و افزایش بهره وری آب تحقق پیدا کند چراکه در حال حاضر در حوزه اب سیاست‌های ضد و نقیضی وجود دارد که موجب محقق نشدن اهداف پیش‌بینی شده می‌شود و امیدواریم با اجرای برنامه‌های فرابخشی میان‌مدت وبلند مدت شاهد اوضاع بهتری باشیم.

وی افزود: با توجه به خشکسالی و تغییر اقلیم، یک و نیم میلیون هکتار از تالاب‌ها غبارخیز شده‌اند و ۵۵ درصد آن‌ها پتانسیل غبارخیزی بالایی دارند که در برنامه کوتاه مدت حداقل‌ها و هدایت صحیح سیلاب‌ها و منابع آب موجود باید تامین شود تا شاهد خیزش ریزگردها و فعال شدن کانون‌های داخلی گرد و غبار نباشیم. کانون‌هایی که تاکنون در حوزه ریزگردها داشته‌ایم از کانون‌های خارجی بوده‌اند اما در صورت عدم تحقق نیاز آب محیط زیست داخلی به دلایل مختلف کانون‌های داخلی ریزگرد نیز فعال می‌شوند و شاهد روزهای گرد و غباری خواهیم بود.

اشرفی زاده ادامه داد: در چهار محور اقدامات مدیریتی برای تالاب‌های کشور انجام شده است؛ محوری اصلی آب و تامین نیاز آب محیط زیستی تالاب‌هاست. بر اساس رویکرد وزارت نیرو و آسیب‌شناسی‌ها و مطالعات انجام شده مطالباتی را در سطح حوزه آبخیز و عملیاتی شدن آن‌ها پیگیری می‌کنیم. تمام دستگاه‌های متولی به عنوان اسناد بالادستی سیاست‌های کلی نظام ابلاغی از مقام معظم رهبری را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند که سازمان حفاظت محیط زیست نیز از این موضوع مستثنی نیست. روز گذشته با وزارت نیرو جلسه داشتیم و امیدواریم در این باره به نتایج خوبی برسیم.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه تالاب‌ها متاثر از حوزه‌های آبخیز هستند، رویکردی که سازمان حفاظت محیط زیست در این راستا دارد رویکرد حوضه‌ای و مدیریت زیست بومی با مشارکت کلیه ذینفعان و جوامع محلی است. خوشبختانه برنامه‌های مدیریت زیست‌بومی برای تالاب های‌کشور تهیه شده و نظارت بر آن در سطوح عالی طبق قانون قرار داده شده است و پیگیر هستیم.

مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در همین راستا در عالی‌ترین سطح کشور آئین‌نامه قانون تالاب‌ها، ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور را مصوب کرده که وزرای مرتبط داخل حوزه‌های آبخیز همگی عضو آن هستند و تا به امروز پنج جلسه آن تشکیل شده است که آخرین جلسه در اردیبهشت ماه برگزار شد و برنامه‌های خوبی را در این ستاد مصوب کرده‌ایم. دیروز نیز کارگاه تخصصی را در این ستاد داشتیم چون تمام برنامه‌های مصوب در ستاد هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور ابتدا در کارگروه های تخصصی با حضور اعضای دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف بررسی می‌شود.

وی افزود: پایش‌ها از دیگر مواردی است که در موضوع تالاب‌ها دارای اهمیت است که برنامه عدیده‌ای برای آن با توجه به اهمیت این موضوع داریم  و در سه محور کمی و کیفی و اکولوژیک و با استفاده از آخرین ابزارها انجام می‌شود و برنامه‌ریزی‌های خوبی در این پایش‌ها صورت می گیرد.

اشرفی‌زاده تصریح کرد: تکمیل کارهای قبلی و سامانه پیش‌بینی از دیگر اقدامات سازمان است.

وی افزود: از محورهای دیگر می‌توان به اقدامات اجرایی اشاره کرد که با کمک ادارات کل استانی در خصوص تک‌تک تالاب‌ها  صورت می‌گیرد و با استفاده از اعتبارات محدود پیگیری می‌کنیم و سعی در اجرای آن برای احیای تالاب‌های کشور داریم.

اشرفی زاده ادامه داد: رویکرد اصلی ما پیگیری اجرایی شدن سند راهبردها و حفاظت و احیای تالاب‌ها است که در افق ۱۴۰۵ این را برنامه‌ریزی کرده‌ایم.

مسیر آب هیرمند دوباره منحرف شد

مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه با اشاره به انحراف آب رود هیرمند گفت: افغانستان در دو هفته گذشته قول داده بود که دیگر هیچ انحراف آبی از مسیر طبیعی رود هیرمند از بند کمال خان به سمت گودزره نداشته باشد اما تصاویر ماهواره‌ای نشان می دهد که  انحراف آب برای دومین بار در حال انجام است.

وی با اشاره به آخرین وضعیت تالاب هامون و اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست برای تامین حق‌آبه این تالاب توضیح داد: هامون یکی از تالاب‌های مهم مرزی کشور است که یک سوم آن در کشور افغانستان قرار دارد. طرح بین‌المللی هامون در بخش داخلی ایران به‌ویژه در بحث معیشت مردم در حال پیگیری و کارهای خوبی انجام شده است، در بخش مذاکرات بین‌المللی نیز از سال‌های گذشته گفت و گوهایی با کشور افغانستان در دولت‌های مختلف انجام شده است.

وی  افزود: در دولت جدید افغانستان، ادامه اقداماتی که از سال‌های گذشته در زمینه کنترل آب‌های بالادست در کشور افغانستان صورت می‌گرفت با همان رویکرد و با شدت بیشتری ادامه دارد و این اتفاق منجر به این شد که در سال گذشته آبی از حوضه هیرمند وارد تالاب هامون نشود. کنترل منابع در رودخانه‌های ورودی به تالاب هامون که تقریبا بالای ۹۸ درصد آب تالاب وابسته به منابع آب کشور افغانستان است، در حال انجام است. در این شرایط ما مکاتبات زیادی را با وزارت امور خارجه و وزارت نیرو در این زمینه انجام داده‌ایم.

اشرفی زاده ادامه داد: در سال گذشته شاهد انحراف آب از مسیر طبیعی رودخانه هیرمند به سمت گودزره بوده‌ایم که با این اقدام هیچ‌گونه ملاحظات زیستی بین‌المللی و قواعد بین‌المللی و حسن همجواری دو کشور رعایت نشد و در نهایت آبی از این حوضه وارد کشور ما نشد و در تامین آب شرب نیز دچار مشکل شدیم. این موضوع در مذاکرات اخیر وزارت نیرو دنبال شده است.

وی  افزود : وزیر نیرو به عنوان نماینده ایران موضوع را پیگیری کرد و کشور افغانستان در دو هفته گذشته قول داده بود که دیگر هیچ انحراف آبی از مسیر طبیعی رود هیرمند از بند کمال خان به سمت گود زره نداشته باشد اما تصاویر ماهواره‌ای طی امروز موید این است که انحراف آب برای دومین سال در حال انجام است. اگر این اتفاق بیفتد، عدم رعایت حسن همجواری دو کشور را ثابت می‌کند و وضعیت تامین حق‌آبه تالاب هامون بدتر می‌شود و مردم کشور افغانستان نیز از ریزگردهایی ناشی از تالاب هامون، متضرر خواهند شد.

اشرفی‌زاده خاطرنشان کرد: تالاب هامون مساله ملی است و حتما باید واکنش مناسبی داشته باشیم. مطالبه‌گری سازمان محیط زیست همواره بر این اساس بوده که حق‌آبه باید مسیر طبیعی خود را طی کند. ابزار ما وزارت امور خارجه و وزارت نیرو است زیرا در غیر اینصورت سازمان محیط زیست به‌تنهایی قادر به حل موضوع نخواهد بود و حتما عزم منطقه‌ای بین دو کشور را می‌طلبد.

وی در پاسخ به پرسش ایسنا درباره تاثیر بارش‌های اخیر بر وضعیت تالاب‌ها اظهارکرد: بارش‌های اخیر در حوضه‌های محدودی بود. در برخی حوضه‌ها آب زیادی وارد نشد اما برخی تالاب‌ها تا حدی آبگیری شدند. به عنوان مثال تالاب جازموریان تا حد خوبی آبگیری شد و اکنون ۲۵ درصد از سطح آن آب‌دار است تا حدودی هم تالاب بختگان و ۶۰ تا ۷۰ درصد هم تالاب حله آبگیری شد اما با توجه به گرم بودن هوا و تبخیر بالا شاید این شرایط چندان دوام نداشته باشد. بقیه تالاب‌ها هم چندان آبگیری نشده‌اند.

اشرفی زاده در پایان تصریح کرد: سازمان محیط زیست هر ۱۴ روز یکبار تالاب‌ها را رصد می کند و از آخرین وضعیت آنها مطلع می‌شود. بر این اساس بررسی‌ها نشان داد که تالاب‌های استان قم از جمله تالاب حوض سلطان و تالاب مره هم جریان سیلاب‌های اخیر تا حدودی آبگیری شد اما به‌طور قطع کافی نیست.

انتهای پیام