قرص زینک: خواص، دوز مصرفی و عوارض آن

خیلی از ما وقتی سرما می خوریم از قرص یا مکمل زینک استفاده می کنیم که چندان بی راه نیست. زینک یکی از مواد معدنی نادر در بدن است و تقریباً در تمام جنبه های سلامتی نقش دارد.

برای مثال، بیش از ۳۰۰ آنزیم مختلف به زینک به عنوان هم سازه احتیاج دارند یعنی وجود زینک برای عملکرد مناسب این آنزیم ها ضروری است (+).

به علاوه، تحقیقات نشان می دهد این مادۀ معدنی به تقویت سیستم ایمنی کمک می کند، باعث تنظیم قند خون می شود و برای سلامت پوست، چشم و قلب مفید است. بنابراین، دریافت دوز مناسب این ماده در روز اهمیت دارد.

در این مقاله از دپارتمان تغذیه مجله سلامت دکتر بهشتیان به انواع، خواص و مقدار مصرف پیشنهادی قرص زینک می پردازیم و درمورد خطرات و عوارض احتمالی آن توضیح می دهیم.

خواص قرص زینک

زینک به جنبه های مختلف سلامتی کمک می کند و خواص زیادی دارد.

درمان کمبود زینک

در اغلب موارد، از قرص زینک برای درمان و پیشگیری از کمبود زینک استفاده می شود.

کمبود زینک شایع نیست اما این مادۀ معدنی جزو مواد مغذی ضروری است، یعنی در بدن تولید نمی شود. کسانی که محدودیت غذایی دارند، در جذب مواد مغذی مشکل دارند یا به بیماری های خاص مبتلا هستند، در معرض خطر کمبود زینک قرار می گیرند.

از جمله علائم کمبود زینک می توان به ضعیف شدن سیستم ایمنی، ریزش مو، کاهش اشتها، اسهال و دیر خوب شدن جای زخم اشاره کرد.

تحقیقات نشان می دهد مصرف قرص زینک به افزایش میزان زینک در خون کمک می کند (+).

نتایج یک پژوهش نشان داد در اکثر موارد، کمبود زینک با مصرف قرص و تغییر رژیم غذایی قابل درمان است و علائم کمبود به سرعت برطرف می شود (+).

برای مثال، اسهال ظرف ۲۴ ساعت برطرف می شود، در حالی که معمولاً جای زخم یک الی دو هفته بعد از شروع مصرف قرص التیام پیدا می کند.

کسانی که دچار کمبود زینک نیستند، نیاز به مصرف مکمل ندارند. اگر فکر می کنید دچار کمبود زینک هستید، نتیجۀ آزمایش خون را به پزشک نشان دهید تا در صورت نیاز برای شما مکمل بنویسد.

تقویت سیستم ایمنی

زینک به تقویت سیستم ایمنی کمک می کند و ضد التهاب است. به همین دلیل، اکثر داروهای بدون نسخه و قرص های گیاهی حاوی زینک هستند. پس اگر با ظهور علائم اولیه زینک مصرف کنید، این ماده می تواند به درمان انواع عفونت ها کمک کند.

بررسی نتیجۀ ۷ پژوهش نشان داد که قرص زینک (حاوی ۹۲-۸۰ میلی گرم زینک) می تواند مدت زمان سرماخوردگی را تا ۳۳% کاهش دهد (+).

زینک مثل آنتی اکسیدان عمل می کند، التهاب را کاهش می دهد و از بدن در برابر بیماری های مزمن مثل بیماری قلبی، سرطان و دیابت محافظت می کند.

بررسی ۲۸ تحقیق نشان داد مصرف زینک می تواند به جلوگیری از علائم بعضی از عفونت های مجرای تنفسی کمک کند یا مدت زمان بیماری را کاهش دهد (+).

کنترل قند خون

زینک به کنترل قند خون و ترشح انسولین معروف است. انسولین همان هورمونی است که وظیفه دارد قند را از جریان خون به بافت ها منتقل کند (+).

برخی تحقیقات نشان می دهد زینک به تنظیم قند خون کمک می کند و حساسیت بدن به انسولین را بالا می برد.

گزارش ها حاکی از این است که بین کمبود زینک و نارسایی قند خون و دیابت نوع ۲ ارتباط وجود دارد (+).

سایر مطالعات نشان می دهد زینک می تواند مقاومت به انسولین را کاهش دهد. در نتیجه، بدن به درستی از انسولین استفاده می کند تا سطح قند خون تنظیم شود (+).

مقابله با آکنه

در اغلب موارد، از قرص زینک برای حفظ سلامت پوست و درمان مشکلات پوستی رایج، مثل آکنه، استفاده می شود.

زینک سولفات نوعی زینک است که طبق شواهد، علائم آکنۀ خفیف تا متوسط را کاهش می دهد (+).

بررسی ها نشان می دهد معمولاً میزان زینک در بدن کسانی که دچار آکنه هستند، پایین تر است و قرص زینک به کاهش جوش و آکنه کمک می کند (+).

به علاوه، قرص زینک ارزان و موثر است و عوارض ندارد. به همین دلیل، بیشتر از سایر روش های درمان طرفدار دارد.

تقویت سلامت قلب

بیماری قلبی یک مشکل جدی است که ۳۳% از آمار مرگ و میر در دنیا را به خود اختصاص می دهد (+).

برخی تحقیقات نشان می دهد قرص زینک در بهبود بعضی از ریسک فاکتورهای بیماری قلبی موثر عمل می کند. حتی در کاهش تری گلیسیرید و کلسترول هم نقش دارد.

بررسی نتایج ۲۴ پژوهش نشان داد قرص زینک در کاهش میزان کلسترول مضر و تری گلیسیرید خون موثر بود. در نتیجه، قابلیت جلوگیری از بیماری قلبی را دارد (+).

ارزیابی ۹ تحقیق نشان داد قرص زینک فشار خون سیستولی را پایین می آورد (+).

اما تحقیقات در زمینۀ تأثیر قرص زینک روی فشار خون کامل نیست. به علاوه، برخی مطالعات نشان می دهد اگر میزان زینک در خون کاهش پیدا کند، خطر بیماری قلب و عروق بالا می رود اما نتایج قطعی نیست. پس لازم است بیشتر در این زمینه تحقیق کنیم (+).

روند بیماری تباهی لکۀ زرد را کند می کند

تباهی لکۀ زرد یک بیماری چشمی شایع و یکی از اصلی ترین دلایل نابینایی در دنیاست.

معمولاً برای کند شدن روند بیماری و جلوگیری از نابینایی، قرص زینک تجویز می شود.

در سال ۲۰۱۴، ۷۲ فرد مبتلا به تباهی لکۀ زرد به مدت سه ماه روزی ۵۰ میلی گرم زینک سولفات مصرف کردند. نتیجه نشان داد روند پیشرفت بیماری کند شد (+).

سایر مطالعات، مصرف قرص زینک را برای کند شدن روند این بیماری پیشنهاد می کنند. شواهد نشان می دهد قرص زینک به گردش مواد مغذی در شبکیه و جلوگیری از تباهی لکۀ زرد کمک می کند (+).

اما دستۀ دیگر از تحقیقات نشان می دهد که قرص زینک به تنهایی روی تقویت بینایی تأثیر ندارد و لازم است در کنار مصرف مکمل، از سایر روش های درمان هم استفاده شود تا به حداکثر نتیجۀ مورد انتظار برسیم (+).

در نتیجه، لازم است تحقیقات در زمینۀ تأثیر زینک روی سلامت چشم کامل شود.

خلاصه

به نظر می رسد زینک مدت زمان علائم سرماخوردگی را کاهش می دهد، به کنترل قند خون و درمان آکنۀ شدید و ملتهب کمک می کند، باعث کاهش خطر بیماری قلبی می شود و روند پیشرفت تباهی لکۀ زرد را کند می کند.

انواع قرص زینک

قرص زینک انواع مختلف دارد که هر یک، کاربرد و خواص مخصوص به خود را دارند.

برای مثال، انواع زیر در بازار موجود است:

• زینک گلوکونات (Zinc gluconate): یکی از شایع ترین داروهای بدون نسخه است که به صورت قرص مکیدنی و اسپری بینی برای درمان سرماخوردگی استفاده می شود.

• زینک استات (Zinc acetate): معمولاً زینک استات، مثل زینک گلوکونات، به قرص سرماخوردگی اضافه می شود تا علائم کمتر و فرد هر چه سریع تر رو به راه شود.

• زینک سولفات (Zinc sulfate): هم جلوی کمبود زینک را می گیرد و هم ضد آکنه است.

• زینک پیکولینات (Zinc picolinate): نتیجۀ یک تحقیق قدیمی نشان داد بدن زینک پیکولینات را بهتر از بقیۀ زینک ها، شامل زینک گلوکونات و زینک سیترات، جذب می کند (+).

• زینک اوروتات (Zinc orotate): به ترکیبی به اسم اوروتیک اسید متصل است و یکی از شایع ترین انواع قرص زینک در بازار به شمار می رود.

• زینک سیترات (Zinc citrate): تحقیق سال ۲۰۱۴ نشان داد این مکمل مثل زینک گلوکونات به خوبی توسط بدن جذب می شود اما تلخی آن کمتر و خوشمزه تر است (+).

زینک گلوکونات یکی از ارزان ترین و در دسترس ترین مکمل هاست. پس بدون اینکه از ورشکستگی بترسید، با استفاده از این مکمل، مصرف زینک را بالا ببرید و از خواص آن برخوردار شوید.

در عین حال، اگر دست و بالتان بازتر است، زینک پیکولینات بهتر جذب می شود.

همۀ انواع مکمل زینک در قالب قرص مکیدنی و کپسول در دسترس است.

توجه داشته باشید شواهد نشان می دهد اسپری بینی حاوی زینک باعث از دست رفتن حس بویایی می شود. پس از مصرف آن خودداری کنید (+).

خلاصه

مکمل زینک انواع مختلف دارد که خواص هر یک متفاوت است. در مجموع، مکمل زینک به صورت کپسول، قرص و قرص مکیدنی به فروش می رسد. از مصرف اسپری بینی زینک خودداری کنید چون روی حس بویایی اثر می گذارد.

مقدار مصرف قرص زینک

مقدار مصرف زینک در روز به رژیم غذایی و نوع مکمل بستگی دارد چون مقدار زینک در مکمل ها با یکدیگر متفاوت است.

برای مثال، زینک سولفات ۲۳% زینک دارد، پس ۲۲۰ میلی گرم زینک سولفات تقریباً حاوی ۵۰ میلی گرم زینک است.

معمولاً این مقدار روی برچسب محصول نوشته شده تا به راحتی مقدار مصرف مورد نیاز در روز را محاسبه کنید.

مقدار مصرف روزانۀ زینک برای بزرگسالان ۱۵ تا ۳۰ میلی گرم است.

مصرف غذاهای سرشار از زینک، مثل گوشت، مرغ، غذای دریایی، غلات غنی شده، آجیل، تخمه، حبوبات و لبنیات، به تأمین این مقدار کمک می کند.

 

برای مثال، ۸۵ گرم گوشت حاوی ۵.۳ میلی گرم زینک است و بعضی از غلات های صبحانه ۲.۸ میلی گرم زینک دارند.

برای درمان مشکلاتی نظیر آکنه، اسهال و عفونت تنفسی از مکمل های قوی تر استفاده می شود.

اما مصرف بیش از حد زینک خالی از عوارض نیست. بنابراین، بهتر است مصرف روزانۀ زینک از ۴۰ میلی گرم تجاوز نکند (مگر به توصیه و تحت نظارت پزشک) (+).

خلاصه

مقدار زینک در مکمل ها با یکدیگر متفاوت است. بهتر است مصرف روزانۀ زینک از ۴۰ میلی گرم بیشتر نشود.

عوارض و نکات ایمنی در مصرف قرص زینک

اگر مکمل زینک طبق توصیۀ پزشک مورد استفاده قرار بگیرد، به کمبود زینک کمک می کند و برای سلامتی مفید است اما به عوارض آن توجه داشته باشید.

معمولاً قرص زینک به خوبی هضم می شود اما بعضی از افراد بعد مصرف این مکمل دچار حالت تهوع، استفراغ، اسهال و دل درد می شوند.

به علاوه، اگر مصرف روزانۀ زینک از ۴۰ میلی گرم بیشتر شود، علائم شبیه به آنفلونزا مثل تب، سرفه، سردرد و خستگی شدید ظاهر می شود.

زینک توانایی جذب مس را کاهش می دهد و ممکن است در بلندمدت منجر به کمبود این مادۀ معدنی کلیدی شود (+).

به علاوه، شواهد نشان می دهد قرص زینک مانع از جذب برخی آنتی بیوتیک ها می شود و مصرف همزمان آنتی بیوتیک با زینک، تأثیر آنتی بیوتیک را کاهش می دهد (+).

برای جلوگیری از عوارض، به مقدار مصرف پیشنهادی پایبند باشید و فقط تحت نظارت پزشک، دوز روزانه را تا ۴۰ میلی گرم بالا ببرید.

در صورت مشاهدۀ عوارض، دوز قرص زینک را کم کنید. اگر علائم برطرف نشد، با پزشک مشورت کنید.

خلاصه

از جمله عوارض زینک می توان به مشکلات گوارشی و علائم شبه آنفلونزا اشاره کرد. همچنین جذب مس را مختل می کند و تأثیر بعضی از آنتی بیوتیک ها را کاهش می دهد.

کلام آخر

زینک یک مادۀ معدنی ضروری است که در جنبه های مختلف سلامتی نقش کلیدی دارد.

مصرف ۱۵ الی ۳۰ میلی گرم زینک در روز به تقویت سیستم ایمنی، کنترل قند خون و سلامت چشم، قلب و پوست کمک می کند.

اما در مصرف زینک زیاده روی نکنید چون منجر به مشکلات گوارشی و علائم شبه آنفلونزا می شود، جذب مس را کاهش می دهد و از تأثیر بعضی آنتی بیوتیک ها می کاهد.

نکتۀ آخر

همین امروز این روش را امتحان کنید: شما می توانید علاوه بر مصرف قرص زینک، غذاهای سرشار از زینک را به رژیم غذایی خود اضافه کنید و بدین ترتیب، به روش طبیعی مصرف زینک را بالا ببرید. آجیل، تخمه، حبوبات، گوشت، غذای دریایی و لبنیات سرشار از زینک هستند.