داوری حقوقی چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟

زمانی که افراد در معاملات و روابط خود با یکدیگر دچار اختلاف می شوند می توانند جهت حل اختلاف به دادگاه مراجعه نمایند و یا اگر می خواهند از مزایای ارجاع امر به داوری برخوردار شوند، می توانند موضوع را به داوری ارجاع نمایند که شرایط داوری حقوقی در پاراگراف های بعد به طور کامل توضیح داده شده است. ارجاع امر به داوری می تواند به صورت شرط ضمن عقد در قرارداد باشد و هر گاه طرفین در متن قرارداد و به موجب یکی از شروط و بندهای آن، نسبت به ارجاع امر به داوری اقدام نمایند به آن شرط داوری گفته می شود که شرط مزبور از قرارداد مستقل بوده و انحلال قرارداد به شرط داوری سرایت نخواهد کرد؛ به عنوان مثال اگر یکی از طرفین قرارداد را فسخ نماید، نمیتوان آنگونه برداشت کرد که چون قرارداد فسخ شده است پس دیگر شرط داوری معتبر نخواهد بود. و همینطور طرفین می توانند به صورت قرارداد جداگانه ارجاع امر به داوری را بخواهند که در اینصورت اگر طرفین پیش از بروز اختلاف یا پس از آن توافق نمایند که اختلافات حادث و یا احتمالی را از طریق داوری حل و فصل نمایند، به قرارداد مزبور قرارداد داوری اطلاق میگردد.

انواع داوری چیست؟

به طور کلی داوری حقوقی به دو نوع تقسیم می شود که عبارت اند از:

• داوری اختیاری: هنگامی که قراردادی را منعقد می کنیم می توانیم در لابه لای بندهای قرارداد به این نکته اشاره نماییم که در صورت بروز اختلاف، آن را از طریق داور یا داوران منتخب حل و فصل کنیم و یا اینکه ضمن یک توافقنامه داوری یا قرارداد جداگانه اختلاف خویش را از طریق داوری حل و فصل نماییم. در این صورت، در هنگام انعقاد قرارداد ذکر نکاتی مانند مواردیکه به داوری ارجاع می شود، مشخصات داور یا داوران بطوریکه هر گونه ابهامی را در این زمینه مرتفع سازد و همچنین تعداد داوران در صورت تعدد داوران در حل اختلاف الزامی است. همچنین بهتر است که تعداد آنها را سه نفر یا از عدد فردی استفاده شود تا مشکلی در تصمیم گیری بوجود نیاید. گاهی اوقات طرفین طی توافقنامه داوری یا قرارداد جداگانه شخص معتمدی را انتخاب و وظیفه تعیین داور را به ایشان محول می کنند. این شخص ممکن است شخص حقیقی و یا حقوقی (شرکت یا سازمانی) باشد. از سوی دیگر، شخص ثالث که وظیفه تعیین داور را به عهده دارد باید تمامی شرایطی را که طرفین در توافقنامه داوری برای تعیین داور مقرر داشته اند، رعایت کند و مقررات مربوط به ممنوعیت از داوری مذکور در قانون آئین دادرسی مدنی را مورد توجه قرار دهد.

• داوری اجباری: در برخی از موارد دادگاه حل یک مسئله را با توجه به اوضاع و احوال آن از طریق داوری به مصلحت می بیند و موضوع را برای حل اختلاف به داوری ارجاع می دهد این مورد را داوری اجباری می گویند. چرا که طرفین دعوا در این امر هیچ نقشی ندارند، بلکه این نوع داوری تنها در مواردی که قانونگذار مشخص کرده است مورد استفاده قرار می گیرند. ارجاع امر به داوری نسبت به رسیدگی در دادگاه دارای امتیازاتی است از جمله اینکه طرفین می توانند قاضی رسیدگی کننده به دعوای خود را انتخاب نمایند. در نتیجه پذیرش رای صادره برای آنان آسان تر خواهد بود هرچند که به ضرر یکی از آنان باشد. علاوه بر این، داور می کوشد تا اصحاب دعوا را به یکدیگر نزدیک سازد و این امر موجب نزدیکی و حسن تفاهم نسبی طرفین می شود.

ارجاع امر به داوری نسبت به ارجاع آن به دادگاه دارای امتیازاتی است که برخی از مزایایی که برای داوری بر شمرده اند عبارتست از:

۱- سرعت بالای رسیدگی به موضوع اختلاف
۲- عدم پرداخت هزینه دادرسی در آن
۳- کمتر بودن هزینه ارجاع امر به داوری
۴- قطعی و لازم الاجرا بودن رای داور
۵- تکریم طرفین دعوی
۶- دقت و تخصص در آرا داوران

قطعی و لازم‌الاجرا بودن آراء داوری

ممکن است این سوال ایجاد شود که آراء صادره از دادگاه ها نیز نهایتاً قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود پس تفاوت آراء دادگاه و داور در چیست؟ تفاوت آنجا مشهود می‌شود که بدانیم فردی که رأی داوری علیه او صادر می شود نمی‌تواند به بهانه‌ واخواهی، تجدیدنظر، اعاده دادرسی و یا فرجام خواهی اجرای حکم داوری را به تأخیر بیندازد. رسیدگی داوری تک مرحله‌ای بوده و صرفاً می‌توان نسبت به آن دادخواست ابطال رأی داور آن هم منحصراً بر اساس موارد مندرج در ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی را مطرح نمود.

مزایای داوری 

در داوری اشخاص خودشان داور خود را تعیین می‌کند در حالیه در هنگام اقامه دعوا در مرجع دادگستری چنین امکانی وجود ندارد. این ویژگی به ویژه در زمانی که موضوع اختلاف ماهیت تخصصی داشته باشد بسیار سودمند خواهد بود. به این ترتیب طرفین می‌توانند داوری را برگزینند که میزانی از آشنایی و تخصص در آن موضوع را داشته باشد.

• داوری معمولاً سریعتر از رسیدگی دادگاه است.
• فرایند رسیدگی داوری و رای داور می‌تواند محرمانه باشد درحالیکه دادگاه‌ها علی‌الاصول علنی هستند.
• زبان رسیدگی داوری را می‌توان به دلخواه تعیین کرد در حالیکه در رسیدگی قضایی اصولاً زبان رسمی کشور مقر دادگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ویکی پدیا

نحوه ارجاع اختلاف به داوری

همانطور که در بخش های پیش، بیان نمودیم، برای جلوگیری از طولانی شدن دادرسی و سرعت زمان رسیدگی به دعوا، بهتر آن است کهدعاوی خود را به داوری، ارجاع داده و با مصالحه، حل نمود. بنابراین، سوالی که در این بخش، مطرح می شود آن است، که نحوه ارجاع امر به داوری، چگونه است؟

همانطور که گفته شد، مراجعه به داوری، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، به دو طریق، امکان پذیر است. اول آنکه، طرفین، ضمن عقد یا پس از آن، توافق نمایند، در صورت بروز اختلاف، به داوری مراجعه نمایند یا هنگام بروز اختلاف، در مورد ارجاع اختلاف به داور، توافق می کنند.

در مورد شخص انتخابی به عنوان داور نیز، دو حالت، متصور است: یا خود طرفین، داوران را انتخاب می کنند، یا انتخاب داور را به اشخاص ثالث یا دادگاه محول می نمایند. در صورت بروز هر گونه اختلاف در انتخاب داور، مانند آنکه یکی از طرفین از انتخاب داور، استنکاف نماید یا داور انتخابی او فوت نماید، طرف دیگر می تواند، ضمن اظهارنامه ای، داور انتخابی خود را اعلام نموده و ۱۰ روز برای انتخاب داور به طرف مقابل، زمان دهد.

در صورتی که طرف دیگر، پس از ۱۰ روز نیز، به انتخاب داور اقدام نکرده یا موفق به این امر نشود، طرف مقابل،به دادگاه، مراجعه نموده و انتخاب داور را به دادگاه، محول می نماید. لازم به ذکر است، در صورتیکه طرفین دعوا، در مورد دادگاه رسیدگی کننده به مسئله داوری، توافق نکرده باشند، دادگاه صلاحیت دار، دادگاهی خواهد بود که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.