نوشته های مشابه
ایسنا/گلستان برخی کشاورزان با آتشافروزی در مزارع برای کشت زودهنگام محصول، نه تنها زمین را فقیر می کنند که نابودی اکوسیستم و محیط زیست را کلید می زنند.
گرچه محصول غفلت و بی‌اطلاعی و یا شاید راحت‌طلبی است اما جانِ زمین را می سوزاند؛ آتشی که کشاورز برای آسودگی خاطر بر می افشاند نه تنها بر مزارع که بر آینده کشاورزی و محیط زیست زخم می زند برای همین است که هر ساله کشاورزان می گویند زمین بخیل شده بی آنکه بدانند که این بخل زمین نتیجه همان آتشی است که به بهانه سوزاندن کاه و کلش برافروختند.
گرچه با افزایش سطح آگاهی هر ساله سیاهی های مزارع در فصل تابستان کمتر به چشم می‌خورد اما هنوز گاهی کشاورزان برای کاهش عملیات های خاک ورزی با آتشی بازی می کنند که در آینده دامن خودشان را می گیرد.
کشاورز با خود فکر می‌کند که یک بسته کبریت ارزانتر از روش های جایگزین دیگری است که به او آموزش داده‌اند پس شعله کبریت را روشن می کند و نه تنها بقایای گیاهی که آینده کشاورزی و محیط زیست را به آتش می کشد حتی از اینکه در پنجه قانون هم گرفتار شود ترسی ندارد شاید هم آنگونه که باید با چنین افراد خاطی برخورد قاطع نشده است.
کارشناسان خاک معتقدند برای ساخت یک سانتیمتر خاک آن هم در شرایط مساعد به ۷۰ الی ۸۰ سال زمان نیاز است پس از سوزاندن کاه و کلش سال‌ها طول میکشد تا خاک سوخته شده مجدداً حاصلخیزی خود را بازیابی کند از طرفی با نابودی موجودات زنده خاک، عملیات خاک ورزی متوقف میشود و مواد آلی خاک از بین می‌رود و با از بین رفتن مواد آلی، اثرات کود های شیمیایی نیز هر روز کم‌اثرتر میشود.
با وجود آنکه رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان می گوید؛ در سال گذشته کمتر از ۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان عمدی یا سهوی طعمه حریق شده اما فضای مجازی پر از تصاویر آتش زدن کاه و کلش در مزارع است که این ذهنیت را ایجاد می کند که آمارهای اعلام شده با واقعیت مغایرت دارد.
آتشی که به خرمن همسایه افتاد!
یکی از کشاورزان در این باره می گوید؛ از قدیم برای از بین بردن بقایای گیاهی همین کار را کرده و راه دیگری جز سوزاندن بقایای گیاهی به ذهنش نمی رسد.
وی معتقد است برای کشت دوم چاره‌ای جز سوزاندن کاه و کلش ندارد و تاکید می کند؛ این روزها چالش‌ها و مشکلات کشاورزی آنقدر زیاد شده که صبر کردن برای ما جایز نیست، برای رسیدن به کشت دوم حتی یک روز زودتر هم برای ما غنیمت است.
یک دامدار گلستانی که دام‌های خود را برای چرا آورده و نظاره‌گر سوختن مزارع است به خبرنگار ایسنا می گوید؛ کاش این بقایای گیاهی را آتش نزنند مخصوصا با گرانی علوفه ها، برای ما دامداران منبع خوبی برای تغذیه دام است.
وی سوزاندن کاه و کلش را روشی نادرست می داند و می افزاید؛ متاسفانه در برخی از سال‌ها به عینه دیدم که سوزاندن بقایای گیاهی باعث شده آتش به جان مزرعه بعدی بیفتد و دسترنج آن کشاورز در آتش بسوزد البته که گاهی اوقات به جنگل ها هم سرایت کرده است.
راه جایگزین سوزاندان کاه و کلش چیست؟
نائب رئیس بنیاد ملی گندمکاران استان گلستان، ورود کمباین های مجهز به ساقه خردکن و استفاده از تکنولوژی ها و ماشین آلات مدرن را راه رفع عادت غلط سوزاندن کاه و کلش می داند و می گوید؛ ورود ماشین‌آلات و کمباین های مجهز به ساقه خردکن تا حد زیادی مشکلات موجود را رفع می‌کند، از طرفی برگزاری کلاس های آموزشی از سوی جهاد کشاورزی می تواند در حل این مشکل راهگشا باشد.
«فریدون فدایی» که در حوزه کشاورزی هم فعالیت دارد، می افزاید؛ به شدت با این کار مخالفم چراکه با سوزاندن بقایای گیاهی عملا پوشش گیاهی را نابود می کنیم در نتیجه رطوبت خاک و جانداران ذره بینی و کرم هایی که موجب هوادهی خاک می شوند را نابود می کند.
وی، نابودی ریزمغذی های ضروری موجودات و از بین بردن عناصر خاک و کاهش بازدهی محصول را از تبعات آتش زدن بقایای گیاهی عنوان کرد و ابراز داشت: عدم آگاهی کشاورزان از معایب این کار موجب می شود تا هر ساله این رسم غلط تکرار شود، البته برخی محصولات کشاورزی بقایا و کاه و کلشی دارند که در کشت دوم مانع ایجاد می کند که برای سهولت در کشت دوم اقدام به سوزاندن بقایای گیاهی می کنند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان نیز به مزایای کاه و کلش اشاره کرد و گفت: وجود بقایای گیاهی موجب صرفه جویی حداقل دو نوبت در مصرف آب می شود و عناصر غذایی را به خاک اضافه می کند و افزایش مواد آلی، فعالیت میکروبی و ایجاد شرایط مطلوب برای رشد بذر و بهبود وضعیت فیزیکی خاک را به دنبال دارد و ظرفیت نگهداری آب در خاک را افزایش می دهد.
حمایت از کشاورزان برای تأمین کارنده‌ها و ماشین‌آلات مدرن
البته وقتی سخن از سوزاندن کاه و کلش می شود شاید خوب نباشد نوک پیکان انتقاد را صرفاً سمت کشاورزان بگیریم، همه ما به خوبی می دانیم که کشاورزان گلستانی با چالش ها و مشکلات بسیاری دست و پنه نرم می کنند و وقتی از این رسم غلط و ریشه دار سخن به میان می آید این سوال ایجاد می شود که آیا جهاد کشاورزی به عنوان دستگاه متولی زیرساخت لازم برای برچیدن این عادت غلط را ایجاد کرده است؟
«رضا عباسی» در گفتگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: برای تامین ماشین آلات مدرن به منظور از بین بردن کاه و کلش در استان گلستان مشکلی وجود ندارد، کارنده هایی در استان گلستان وجود دارد که به طور مستقیم از امکان کشت در کاه و کلش برخوردار هستند.
وی افزود: تاکنون بیش از ۵۰۰ دستگاه ادوات بی‌خاک‌ورزی در استان گلستان وجود دارد البته اگر کشاورزان مایل به خرید این ادوات کشاورزی هم باشند از تسهیلات با دوره زمانی پنج ساله و همچنین تسهیلات بلاعوض معادل بیش از ۲۰ درصد قیمت کارنده های بی خاک ورزی و ادوات جدید بهره مند می شود. حتی اگر کشاورزان مایل به استفاده و یا خرید دستگاه ها و ماشین آلات مدرن هم نباشند، می توانند با دو دیکس عمود بر هم از ساعت ۱۰ به بعد نسبت به خُرد کردن کاه و کلش اقدام کنند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان گلستان یادآور میشود: قوانین مختلفی برای برخورد با کشاورزانی که اقدام به سوزاندن کاه و کلش می کنند وجود دارد و در سال گذشته نیز برخی از کشاورزان به واسطه این کار به دستگاه قضایی معرفی شدند، خوشبختانه امسال هنوز موردی در استان مشاهده نشد و چند مورد از سوزاندن کاه و کلش هم که در استان مشاهده شد توسط کشاورز نبوده و به صورت عمدی یا سهوی توسط رهگذران انجام شده است.
تناقض در آمار آتش سوزی مزارع در گلستان!
وی اعتقاد دارد که اطلاع‌رسانی ها و برگزاری کارگاه ها و دوره های آموزشی جواب داده و بالای ۹۵ درصد کشاورزان گلستانی دیگر بقایای گیاهی را نمی سوزانند و آن چند نقطه ای هم که اقدام به این کار می کنند توسط کشاورزان انجام نمی شود بلکه توسط افراد رهگذر و یا چوپانان منطقه به صورت سهوی و یا عمدی انجام خواهد شد.
عباسی می گوید؛ با توجه به اقدامات انجام شده می توان، گفت آمار کشاورزان گلستانی که اقدام به سوزاندن بقایای گیاهی می کنند به دو درصد هم نمی رسد و آنقدر این عادت غلط در استان به ریشه کنی نزدیک شده که باید با ذره‌بین در جست و جوی آن باشیم.
اما مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان نظر دیگری دارد و معتقد است اکثر آتش سوزی های تابستانه در استان گلستان از زمین های کشاورزی به جنگل ها سرایت کرده و متأسفانه آتش زدن سهوی یا عمدی کاه و کلش موجب شده تا آتش دامن جنگل را هم بگیرد.
«عبدالرحیم لطفی» در گفتگو با خبرنگار ایسنا می گوید؛ در سنوات گذشته در شرق استان گلستان به ویژه در شهرستان های مراوه تپه، کلاله و گالیکش شاهد آتش سوزی هایی در عرصه های منابع طبیعی بودیم که سوزاندن کاه و کلش در مزارع آغازگر این حادثه بوده است.
وی اضافه می کند؛ حتی در یک فقره آتش سوزی ناشی از سوزاندن بقایای گیاهی در شهرستان گالیکش حدود ۵۰ هکتار از جنگل ها و بیشه زارهای ما در آش سوخت و یا حریق در زیتون تپه آزادشهر از زمین های کشاورزی سرایت کرده است و متأسفانه این آتش سوزی ها در حدی بود که در استان در آستانه تبدیل به یک بحران بود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان با بیان اینکه خوشبختانه در سال گذشته همکاران خود را به امکانات لازم تجهیز کردیم تا در مرز بین اراضی کشاورزی و اراضی ملی آتش‌بر ایجاد کنند، بیان کرد: در سال گذشته ۸۳۰ کیلومتر آتش‌بر با امکانات خود ایجاد کرده بودیم و امسال درصدد هستیم این میزان را به یک هزار تا یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر افزایش دهیم؛ البته برای تحقق این مهم نیاز به کمک مردم به ویژه کشاورزان حاشیه جنگل داریم و به طور قطع عملیاتی شدن این مسئله خطرات آتش سوزی را تا حد زیادی کاهش می دهد.
لطفی می افزاید؛ امسال هم چندین فقره آتش سوزی ناشی از سوزاندن کاه و کلش در گرگان، کلاله، آزادشهر، مراوه تپه و گالیکش گزارش شد اما خوشبختانه قبل از آنکه به جنگل برسد توسط همکاران ما مهار شد.
وی تاکید می کند؛ خوشبختانه تاکنون هیچ سطحی از جنگل های ما براثر حریق نسوخت و تلاش ما این است که این اتفاق تکرار نشود و همکاران ما به صورت شبانه روزی آماده خدمت رسانی هستند و سامانه ۱۵۰۴ نیز به صورت شبانه روزی پاسخگوی سوالات و دغدغه های شهروندان است.
آمار پایین پرونده‌های قضایی؛ کم‌کاری مسئولان یا به صفر رسیدن آتش زدن مزارع؟
براساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، ماده ۲۰ قانون هوای پاک، مواد ۴ و ۶ قانون مدیریت پسماند و ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها، آتش زدن بقایای گیاهی جرم محسوب میشود و مرتکبین به جزای نقدی و حبس تا یکسال محکوم خواهند شد.
«محمود اسپانلو»، دادستان مرکز گلستان نیز در این باره به خبرنگار ایسنا گفت: در مجموع در سال گذشته ۱۰ مورد شکایت با موضوع سوزاندن کاه و کلش از سوی دستگاه های ذی‌ربط اعم از منابع طبیعی و آبخیزداری، محیط زیست و جهاد کشاورزی گلستان به دستگاه قضایی اعلام و ثبت شد.
اما این رسم غلط و ریشه‌دار حوزه کشاورزی که این همه اطلاع‌رسانی و برنامه‌های آموزشی هم یارای مقابله با آن نبود ما را بر آن داشت که در این خصوص با یک روانشناس به گفتگو بنشینیم و زوایای اصرار بر این عادت غلط را از نگاه روانشناسی واکاوی کنیم.
واکاوی علل عادت غلط سوزاندن کاه و کلش از نگاه روانشناسی
«ستار شاهی» در گفتگو با خبرنگار ایسنا گفت: در حوزه روانشناسی عادات غلط ریشه در افکار و عقاید منفی دارند این افکار به صورت خودکار و ناخودآگاه رخ می‌دهد و در موقعیت‌های مختلف در ذهن ما شکل می گیرد و موجب اقدام و عمل آن عادت یا رفتار غلط می‌شوند، معمولاً این افکار بر مبنای تجربه‌های پیشین شکل می گیرند و از آنجایی که آن تجربه ها بارها و بارها تکرار شده و برای ما نتیجه بخش بوده تبدیل به یک عادت غلط میشود.
وی می افزاید؛ برخی از عادت ها به دلیل اینکه در همان لحظه مشکل ما را حل کردند لذت بخش بوده‌اند لذا برخی افراد به دلیل آن که افکار و طرز تفکر آنها لحظه‌ای است برای آنها پیامدهای آنی و لحظه ای رفتار مهم‌تر از پیامدهای دورتر است لذا ذهن آنها به اشتباه این رفتارهای غلط را در خود ثبت می کند، کشاورز هم در فکر و عقیده خود سوزاندن کاه و کلش را به عنوان یک روش مطلوب و مناسب برای از بین بردن کاه و کلش می داند و فکر می کند این کار در دسترس ترین راه مناسب ترین است لذا در لحظه با آتش زدن مزارع به دنبال حل مشکل خود است لذا جهان بینی و طرز تفکر وی در همان زمان خلاصه می شود.
این روانشناس، مقاومت در برابر تغییر را علت دیگر استمرار عادات غلط برشمرد و تاکید کرد: وقتی به عادت غلط مبتلا شویم در برابر تغییر مقاومت می کنیم و در این موضوع سوزاندن کاه و کلش وقتی دستگاه متولی‌های، رسانه ها و کارشناسان راه دیگری را نشان می دهند کشاورزان در برابر تغییر مقاومت می کنند چراکه تصور می کنند تغییر کردن یک عادت موجب ایجاد تنش و چالش در کار آنها و به نتیجه نرسیدن و یا از دست دادن راحتی و رفاه می شود، در واقع این افراد به گونه ای رشد کرده و تجربه کسب کردند که هر تغییری را عامل به تعویق افتادن نتیجه می داند و این طرز تفکر غلط موجب می شود انسان ها به تکرار عادات غلط گذشته خود مبادرت ورزند.
شاهی، راحت طلبی و رفاه طلبی انسان ها را علت دیگر استمرار عادات غلط برشمرد و ابراز داشت: در موضوع آتش زدن کاه و کلش با وجود تجربه های تلخی زیادی که کشاورزان به عینه آن را مشاهده کردند و گاهی اوقات این کار موجب تسری آتش به مزارع دیگر و یا جنگل های اطراف شده و با وجود همه توصیه های کارشناسان حوزه کشاورزی هنوز این اتفاق تکرار می شود و علت تکرار این عادت غلط آن است که این دسته از کشاورزان نمی خواهند خودشان را به زحمت بیندازند.
وی اضافه می کند؛ کشاورزان معتقدند کاه و کلش موجب می شود نتوانیم زمین را به خوبی شخم بزنیم و می گویند این بقایای گیاهی هنگام شخم مشکل ساز می شود در واقع حاضر نیست برای حفظ آثار مثبت کاه و کلش و دوری از تبعات منفی آن زمان بیشتری را صرف کند و یا اینکه زحمت بیشتری متحمل شود لذا بقایای گیاهی را آتش می زند و خود را راحت می کند.
این روانشناس به راهکارهای رفع این عادت نادرست اشاره می کند و می گوید؛ در ابتدا آموزش ها و ارائه اطلاعات برای این افراد باید به صورت مکرر باشد و متولیان نباید از آموزش خسته شوند؛ اصلا این در دنیا یک اصل است که برای ریشه کنی رفتار غلط و جایگزینی آن با رفتار درست باید به آموزش توجه خاصی شود چراکه آموزش موجب پیشگیری می شود، در واقع کشاورز باید بمباران اطلاعاتی شود و به طور مدام عوارض و تبعات سوزاندن کاه و کلش برای او تکرار شود.
شاهی تاکید می کند؛ از طرفی باید برای این دسته از افراد در حوزه مهارت های زندگی، تفکر و ارتقای خویشتن داری و خودآگاهی باید آموزش برقرار شود، در وهله بعدی برای ریشه کنی این عادت غلط باید برای آنها پاداش در نظر گرفته شود و این پاداش گاهی اوقات می تواند از طریق خودِ کشاورز و یا توسط دست اندرکاران باشد در واقع مسئولان باید برای کشاورزانی که دست به سوزاندن کاه و کلش نمی‌زنند پاداش در نظر بگیرند و آنها را به الگوهای کشاورزی تبدیل و معرفی کنند چراکه وقتی عده ای به الگو تبدیل می شوند سایر افراد تلاش می کنند همانند آن الگوها شوند.
وی خاطرنشان می کند؛ روش های دیگر آن است که دولت و دستگاه های دولتی باید از کشاورز حمایت کنند و پای درد و دل های وی بنشینند و دلایل اصلی این کار را از زبان آنها جویا شوند، هر چقدر کشاورزان از سوی مسئولان درک شوند و مشکلات آنها شنیده شود ناخودآگاه به مسئولان و کارشناسان این بخش اعتماد می کنند و زمانی که اعتماد شکل بگیرد درک ها دو طرفه می شود و همدلی اتفاق می افتد.
به گزارش ایسنا، همه ما باید درک کنیم که زمین امانت آیندگان است نه میراث گذشتگان و به طور قطع این آتش زدن ها که عوارض جبران ناپذیر و فاجعه باری برای خاک و اکوسیستم به دنبال دارد خیانتی به آیندگان است و موجب می شود فرزندانمان با مشکلاتی مانند امنیت غذایی دست و پنجه نرم کنند.
به طور قطع علاوه بر کشاورزان، دستگاه های متولی نیز باید بیش از پیش نسبت به برچیدن بساط این عادت نادرست تلاش کنند و لازمه تحقق این مهم فراهم سازی مکانیزاسیون و ماشین آلات مدرن برای از بین بردن بقایای گیاهی است تا کشاورز مجبور به انتخاب راه راحت و بی دردسر نباشد.
انتهای پیام
